Wetgeving internationaal, nationaal en provinciaal
De Vogelrichtlijn geeft aan hoe vogels in Europa beschermd moeten worden. Een Europese richtlijn geeft eigenlijk alleen een doel aan, maar alle landen zijn verplicht om met hun eigen wetten dit doel te bereiken. Nederland heeft de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn uitgewerkt in de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet. Samen zorgen deze bepalingen voor bescherming van de soorten, én bescherming van de leefgebieden.
Wetlandsverdrag
Het Wetlandsverdrag omschrijft wetlands als ‘Waterrijke gebieden, moerassen,vennen, veen- of plasgebieden, natuurlijk of kunstmatig, blijvend of tijdelijk, met stilstaand of stromend water, zoet, brak of zout, met inbegrip van zeewater, waarvan de diepte bij eb niet meer is dan zes meter’. Het oorspronkelijke doel van het verdrag was om wetlands te beschermen voor het in stand houden van populaties watervogels. Inmiddels is het doel verbreed en spannen de 150 aaneengesloten landen zich in om ‘aantasting en verlies van deze belangrijke gebieden tegen te gaan en de natuurlijke bronnen (m.n. de bufferfunctie van water) duurzaam te gebruiken.
De verplichtingen uit het Wetlandsverdrag kunnen niet wettelijk worden afgedwongen, maar zijn ‘morele verplichtingen’. Door het verdrag te ondertekenen geeft een land aan dat het waarde hecht aan bescherming van zijn wetlands. Serieus is het wel, want er bestaat grote internationale politieke druk op de naleving van het verdrag.
Nederland heeft 49 gebieden op de lijst staan. Een belangrijk criterium bij aanwijzing is de 1%-drempel: wanneer 1% van de populatie van een watervogelsoort geregeld in een gebied verblijft, moet het gebied worden aangewezen als wetland van internationale betekenis.
Het belang van het wetland Fochteloërveen voor de kraanvogel behoeft nauwelijks toelichting. (We doen het toch.) De kraanvogel brengt een groot deel van zijn leven door in, of in de buurt van water. Er wordt van gedronken, in gewassen en gerust. De nacht brengen ze door, staand in ondiep water en ook het nest wordt gebouwd in ondiep water.
In de Nederlandse wetlands is de kraanvogel de kers op de taart. Is de bescherming van de kraanvogel goed geregeld, dan profiteert een grote groep fauna van de rust die er is. Een kwaliteitsgarantie op niveau!
Voor meer info, zie de internationale site www.ramsar.org
Vogelrichtlijn
De Vogelrichtlijn is bedoeld om het verdwijnen van vogelsoorten in Europa tegen te gaan. Alle Europese landen zijn verplicht om maatregelen te nemen om de eieren, nesten en leefgebieden van alle in het wild levende vogelsoorten te beschermen. Bovendien moeten de landen zorgen voor voldoende omvang en variatie van de leefgebieden van deze vogels.
Van alle voorkomende vogels zijn er 74 speciaal aangewezen waarvoor Europese landen speciale beschermingszones moeten aanwijzen. Daarnaast moeten de landen maatregelen nemen voor de instandhouding van alle geregeld voorkomende trekvogels.
Klik hier voor een link naar de officiële wettekst.
Klik hier voor een link naar gebieden die in NL zijn aangewezen als vogelrichtlijngebied.
Habitatrichtlijn
De Habitatrichtlijn is bedoeld om te voorkomen dat wilde dieren- en plantensoorten uitsterven. Hoewel vogels er niet speciaal in worden genoemd, is de Habitatrichtlijn wel belangrijk voor ze, omdat deze hun kwetsbare leefgebieden beschermt.
Vooral artikel 6 is van belang. Daarin staat dat bij elk plan of project dat mogelijk negatieve gevolgen kan hebben voor een beschermd gebied, een ‘passende beoordeling’ moet worden gemaakt. Is een plan schadelijk, dan mag het niet doorgaan, tenzij er sprake is van een reden van groot openbaar belang en er natuurcompensatie tegenover staat.
In de Habitatrichtlijn staat ook dat er een ‘coherent Europees ecologisch netwerk van speciale beschermingszones’ moet worden gevormd, onder de naam Natura 2000.
Natura 2000
In Nederland vallen de gebieden die zijn beschermd op grond van de Habitatrichtlijn én de Vogelrichtlijn onder Natura 2000. Natura 2000 is een Europees netwerk van natuurgebieden dat tot doel heeft de meest bijzondere en waardevolle natuur van Europa te beschermen.
Voor elk Natura 2000-gebied is er een speciaal aanwijzingsbesluit waarin de zogenaamde instandhoudingsdoelstellingen staan vermeld. Die doelstellingen geven aan hoeveel geschikt leefgebied er beschikbaar moet blijven, of hersteld moet worden, voor de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Het besluit geeft dus aan wat er beschermd moet worden, maar niet hoe dat moet gebeuren. Dat moeten de verantwoordelijke overheden en organisaties voor elk gebied zelf beschrijven in een beheerplan.
Hoewel kraanvogels nog geen kwalificerende soort zijn in het Fochteloërveen, zijn ze wel genomineerd en worden ze in de kernopgaven van Natura 2000 expliciet genoemd. Natura 2000-gebied Fochteloërveen voldoet aan de criteria voor aanwijzing van de kraanvogel als broedvogel. Daarom geldt het Natura 2000-beschermingsregime nu al voor de kraanvogels die broeden in het Fochteloërveen.
In een aantal gebieden waar doortrekkende kraanvogels aan de grond komen in de trektijd, is de kraanvogel aangewezen als kwalificerende soort. Het gaat om de Engbertsdijksvenen, Deurnse- en Maria Peel, Grote Peel en Strabrechtse heide.
Qua kraanvogeldagen (overnachtingen in het gebied) wordt het Fochteloërveen steeds belangrijker. Het aantal kraanvogeldagen neemt elk jaar toe. In 2001 ging het op jaarbasis om circa 2.000 kranendagen, in 2014 is het aantal opgelopen tot bijna 9.000 kranendagen. In 2021 gaat het om 15.000 kranendagen.
Dezelfde stijgende lijn is de laatste jaren zichtbaar in het Dwingelderveld (deels als gevolg van de verstoringen in het Fochteloërveen!). Voor de komende beheerperiode zou het niet meer dan logisch zijn om in deze twee gebieden de kraanvogel aan te wijzen als Natura 2000, niet-broedvogel en broedvogel.
Voor meer informatie, zie www.natura2000.nl
Natuurbeschermingswet
Nederland heeft de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn uitgewerkt in de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet.
De Natuurbeschermingswet is gericht op het behoud van habitattypen en leefgebieden van een aantal aangewezen diersoorten. De wet wil voorkomen dat organisaties handelingen verrichten of plannen ontwikkelen die de betreffende natuurwaarden kunnen schaden.
Het belangrijkste middel is de vergunningplicht. Voor schadelijke activiteiten kan alleen een vergunning worden verleend als er geen alternatief is én als het gaat om een dwingende reden van groot openbaar belang. De kraanvogel is geen schadesoort en is beschermd volgens de Flora – en Faunawet.
Klik hier voor een link naar de tekst van de wet.
Stiltegebied
Een stiltegebied is een rustig en geluidarm gebied, dat belangrijk is voor de rustzoekende mens en voor dieren die weinig verstoring kunnen verdragen. De meeste luidruchtige activiteiten zijn in die gebieden verboden, met uitzondering van gebiedseigen geluiden zoals die van de landbouw.
Alle regels voor stiltegebieden zijn opgenomen in de Provinciale omgevingsverordening (POV). Die behoort bij het tweede Provinciaal omgevingsplan (POP II) en geeft aan op welke beleidsonderdelen de provincie gaat handhaven.
Bij activiteiten of bijvoorbeeld het vestigingsplan van een bedrijf nabij het stiltegebied wordt gekeken welke gevolgen dit kan hebben als het gaat om geluidsoverlast. In een stiltegebied mag de sterkte van het geluid niet boven een waarde van 40 dB(A), oftewel 40 decibel uitkomen. Dit is te vergelijken met het geluidsniveau van zingende vogels.
En… de Nieuwe Natuurwet
In augustus 2012 is een voorstel voor een nieuwe Wet natuurbescherming gepresenteerd aan de Tweede Kamer, bedoeld ter vervanging van de huidige natuurbeschermingswetgeving (de Natuurbeschermingswet 1998, de Flora- en faunawet, en de Boswet).
Na de storm van kritische reacties is het wetsvoorstel op een aantal punten in positieve zin gewijzigd, maar volgens een groot aantal natuur-, landschaps- en dierenwelzijnsorganisaties nog steeds onvoldoende om de natuurwaarden in Nederland te beschermen. Zij hebben dan ook voorstellen gedaan voor verbetering. Inmiddels is de wet goedgekeurd door zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer; op 1 juli 2016 zal de Nieuwe Natuurwet in werking treden.