Uit deze website mag duidelijk zijn dat er tal van argumenten en ook voldoende juridische gronden zijn om de bescherming van kraanvogels op broed-, balts-, foerageer- en pleisterplaatsen serieuzer aan te pakken. In deze paragraaf gaan we in op de mogelijkheden en benoemen we een aantal aandachtspunten en maatregelen die genomen kunnen worden om de bescherming naar een hoger plan te tillen.
Integrale samenwerking kerngebied Fochteloërveen
Het belangrijkste gebied voor kraanvogels in Nederland is het Fochteloërveen. De toename van het aantal broedparen in de afgelopen jaren is spectaculair en zegt alles over de kwaliteit en potentie van het gebied. Ook de zomerverzamelplaats wordt van steeds groter belang; de verwachting is dat nog meer kraanvogels uit de omgeving zich hier gaan verzamelen. De belangrijkste voorwaarde is de aanwezigheid van rustige foerageerplaatsen in het landbouwgebied.
In het voorjaar wordt de kans op doortrekkers groter. Hierbij speelt mee dat –met de toename van de aantallen in Duitsland – niet alleen het broedgebied, maar ook de trekweg steeds wat meer westwaarts lijkt op te schuiven. Door deze ontwikkeling is het zelfs mogelijk dat er in de toekomst een pleisterplaats in het Fochteloërveen ontstaat.
Kraanvogels op pleisterplaatsen rusten en slapen in het natuurgebied en foerageren vooral op graan- maïsstoppel en aardappelresten in het landbouwgebied. Het liefst lopen ze het veen uit, om te eten bij buur boer. Voor een goede verstandhouding en met het oog van een duurzame bescherming is het daarom van groot belang dat er met boeren wordt samengewerkt.
Kijken we naar de kernopgave van het Fochteloërveen, dan wordt hier vermeld dat er voldoende rustgebied moet zijn voor kraanvogels. Dit kan niet zonder foerageergebied. Met goed overleg tussen provincie, natuurbeheerders, boeren, jagers en bewoners is het mogelijk doordachte en duurzame maatregelen te nemen waar op de langere termijn iedereen mee uit de voeten kan.
Door op cruciale plekken kraanvogelrust- en foerageergebieden aan te wijzen, komt er rust. Kwalificerende soorten als kol- en toendrarietgans, kleine en wilde zwaan kunnen meeliften. Landbouwgronden die grenzen aan het natuurgebied zijn daarnaast uitermate geschikt om mee te liften op het agrarisch natuurbeheer met brede bloemrijke randen, enzovoort en daar profiteren naast kraanvogels, ook akkervogels en insecten (die het erg moeilijk hebben in Europa) van.
Kernopgave Natura 2000 serieus nemen
De laatste jaren neemt de verstoring op de akkers die grenzen aan het Fochteloërveen toe, door verjagen, jacht, recreatie en luchtvaart. Geregeld worden kraanvogels verjaagd uit het gebied waar voldoende rust voor ze moet zijn (kernopgave Natura 2000). Ook beschermde ganzen en zwanen die hier overwinteren, zijn de klos.
Voorlichting
Gebruikers van een Natura 2000 gebied moeten op de hoogte zijn van de regels die gelden en de zorgplicht die ze hebben (Nieuwe Natuurwet). Wandelaars met loslopende honden, personen met metaaldetector, motorcrossers, boeren die bewust verjagen op aangrenzende akkers met oogstresten, zijn activiteiten die haaks staan op de natuurdoelstellingen. Het belang van de rust moet worden gezien en gerespecteerd.
Een idee is om in het landbouwgebied informatieborden te plaatsen om het publiek duidelijk te maken waarom deze akkers zo van belang zijn voor de kraanvogel. Tegelijkertijd kan worden uitgelegd dat er in herfst en winterganzen en zwanen uit het hoge noorden hierheen komen om te overwinteren. Zet het belang van rust- en foerageergebieden beter op de kaart.
Broedplaatsen beschermen
Geen kraanvogelseizoen is hetzelfde. Kraanvogels zijn deels honkvast, deels creatief en altijd uiterst behoedzaam in het uitkiezen van een broedplaats. Die wetenschap vraagt om alertheid, maatwerk en flexibiliteit van de beheerder, in afstemming met de ‘kraanvogelwachters’.
Waar nodig dienen paden in het broed- of foerageergebied direct te worden afgesloten, om de rust te borgen en de kans op broedsucces te optimaliseren. Daarnaast is toezicht cruciaal, onder meer vanwege de sterke toename van recreatie en vanwege de onvoorzichtigheid die we helaas te vaak zien bij nieuwsgierige natuurliefhebbers, fotografen en filmers.
Goed zoneren, waar nodig paden en wegen afsluiten
De laatste jaren is de druk op het Fochteloërveen sterk toegenomen door wandelaars, fietsers, mountainbikers, motoren en auto’s. Met vele kilometers nieuw betonpad, bruggetjes, nieuw asfalt, enzovoort is de infrastructuur voor mensen sterk verbeterd. Echter voor kraanvogels en kwalificerende niet broedvogels die slapen in het veen en eten in het boerenland, is het op die plaatsen slechter geworden. Bij het aanwijzen van een rustgebied kunnen passende maatregelen worden genomen ter verbetering.
Eén aaneengesloten rustgebied biedt meer mogelijkheden voor zowel broedende kraanvogels als voor groepen pleisteraars. Daarom is het fietspad dwars door het veen ongewenst. Daarnaast zouden beleidsmakers zich hard moeten maken om de Fochteloërveenweg op korte termijn om te vormen tot fietspad. Naast kraanvogels zullen veel andere diersoorten hiervan profiteren; van kever tot gladde slang en ree, en wandelaars en fietsers zijn er blij mee. Ook op kleine schaal valt er zoveel winst te behalen zowel voor de natuur als voor de natuurbeleving.
Toezicht houden
Toezicht en handhaving moet niet alleen overdag, maar vooral in de vroege ochtend en late avond plaatsvinden. Ooit waren natuurgebieden gesloten tussen zonsondergang en zonsopgang. Ook deze regel begint steeds meer te vervagen en is van de borden verdwenen. Terwijl rustgebied steeds noodzakelijker wordt, neemt de intentie tot bescherming af.
Afstemming waarneming.nl
De belangstelling en bewondering voor kraanvogels biedt enerzijds de mogelijkheid om de bescherming te verhogen en hier draagvlak voor te vinden. Anderzijds leidt de toegenomen interesse tot extra risico’s en bedreigingen voor de kraanvogel.
Om te voorkomen dat nieuwsgierigen, met goede dan wel kwade bedoelingen, de weg gewezen worden naar een broed- of foerageerplaats, is het van groot belang waarnemingen van paren en families kraanvogels in broedgebieden op waarneming.nl onder embargo te zetten. Anno 2022 is dat goed geregeld en nemen steeds meer waarnemers hun verantwoordelijkheid.
Ditzelfde geldt voor waarnemingen van groepen die pleisteren groter dan 5 kraanvogels. Zet ook deze onder embargo, of vervaag ze tot gebiedsnaam, bijvoorbeeld ‘Fochteloërveen’. Meldingen op waarneming.nl van overvliegende groepen kraanvogels kunnen weinig kwaad.